پنی سیلین یک داروی آنتی بیوتیک است که از دهه 1940 به عنوان یک ابتکار قرن بیستم در درمان عفونت های باکتریایی مورد استفاده قرار می گیرد. این دارو ابتدا از قارچ های پنیسیلیوم استخراج شده و سپس به صورت ترکیبات تولید مصنوعی تولید شد. داروی پنی سیلین برای درمان عفونت های مختلفی از جمله عفونت های تنفسی، ادراری، پوستی و گوارشی تجویز می شود. پنی سیلین با اینکه داروی مؤثری در مقابل بسیاری از عفونت های باکتریایی است، اما مصرف نادرست آن می تواند به مقاومت باکتری ها منجر شود. برای مصرف درست و اطلاعات بیشتر در ادامه این مقاله از سری مقالات دکتر کاغذی با ما همراه باشید.
مطالب این مقاله
کاربرد و موارد مصرف داروی پنی سیلین
برای تعریف داروی پنی سیلین می توان گفت: پنی سیلین یکی از آنتی بیوتیک های مهم و گسترده است که برای درمان و پیشگیری از عفونت های باکتریایی استفاده می شود. این دارو با اثرگذاری بر رشد و تکثیر باکتری ها به عنوان اصلی ترین مکانیسم عمل خود عمل می کند. از طریق مهار تکثیر و رشد باکتری ها، پنی سیلین به بدن اجازه می دهد که باکتری های موجود را از بین ببرد و عفونت را کنترل کند. موارد مصرف اصلی پنی سیلین عبارتند از:
- درمان عفونت های تنفسی: پنی سیلین معمولاً برای درمان عفونت های تنفسی مانند التهاب حلق، التهاب ملتحمه و عفونت های گوش مورد استفاده قرار می گیرد.
- درمان عفونت های پوستی: این دارو می تواند در درمان عفونت های پوستی مانند آکنه و زخم های عفونی مفید باشد.
- درمان عفونت های ادراری: داروی پنی سیلین ممکن است برای درمان عفونت های ادراری مانند التهاب مثانه مورد استفاده قرار گیرد.
- پیشگیری از عفونت های دندانی: در برخی مواقع، پنی سیلین برای پیشگیری از عفونت های دندانی قبل از انجام اقدامات دندانپزشکی مورد استفاده قرار می گیرد.
مهمترین نکته در استفاده از پنی سیلین این است که این دارو فقط برای درمان عفونت های باکتریایی موثر است و عفونت های ویروسی مانند سرماخوردگی و آنفولانزا را درمان نمی کند. همچنین استفاده بی رویه از آنتی بیوتیک ها می تواند منجر به مقاومت باکتری ها شود. بنابراین استفاده از داروی پنی سیلین یا هر داروی آنتی بیوتیکی باید تحت نظر یک پزشک یا داروساز و بر اساس دستورات و نسخه ایشان انجام شود.
انواع داروی پنی سیلین
به صورت کلی داروی پنی سیلین به دو دسته کلی پنی سلین جی و پنی سلین وی تقسیم می شوند. به پنی سیلین های خوراکی (شربت و قرص) پنی سیلین وی و به داروهای تزریقی، پنی سیلین جی می گویند. پنی سیلین در ترکیبات مختلف و در دوزهای مختلفی وجود دارد. در ادامه چهار نوع از پنی سیلین های تزریقی یا جی و نحوه مصرف پنی سلین وی را بررسی می کنیم:
- پنی سیلین 6.3.3 یا پنی سیلین جی کریستال: این نوع پنی سیلین برای تزریق وریدی استفاده می شود. دارای دوز 600,000 واحد بنزاتین پنی سیلین، 300,000 واحد پروکایین پنی سیلین و 300,000 واحد پنی سیلین جی است.
- پنی سیلین جی 400 یا پروکایین: این نوع آمپول دارای 400,000 واحد پنی سیلین است. مدت اثر پنی سیلین 400 تقریباً 28 روز است.
- پنی سیلین جی 800 یا پروکایین پنی سیلین: این نوع آمپول دارای 800,000 واحد پنی سیلین است و مدت اثر آن نیز تقریباً 28 روز است.
- پنی سیلین 1200000 یا بنزاتین: این نوع پنی سیلین دارای 1,200,000 واحد بنزاتین پنی سیلین است و مدت اثری تقریباً برابر با یک هفته دارد. این نوع پنی سیلین به عنوان درمانی مؤثر برای گلودردهای چرکی و بسیاری از بیماری های دیگر مورد استفاده قرار می گیرد.
انواع پنی سیلین جی
نحوه استفاده پنی سیلین وی یا خوراکی
برای استفاده بهینه از داروی پنی سیلین وی، مهمترین نکته آماده سازی قبل از مصرف است. قبل از هر نوبت، بطری را به دقت تکان دهید تا دارو به طور یکنواخت در داخل محلول توزیع شود. در مورد اندازه گیری دوز، از یک دستگاه اندازه گیری دقیق یا قاشق مخصوصی استفاده کنید. از قاشق خانگی استفاده نکنید؛ زیرا این ممکن است دقت کافی را در اندازه گیری دوز ایجاد نکند. دوز مصرفی این دارو بستگی به وضعیت پزشکی شما و پاسخ به درمان دارد و در کودکان، معمولاً بر اساس وزن نیز تعیین می شود.
داروی پنی سیلین می تواند با غذا مصرف شود، اما بهتر است آن را با معده خالی (حداقل یک ساعت قبل یا دو ساعت بعد از غذا) مصرف کنید، زیرا در این شرایط بهتر جذب می شود. برای داشتن تأثیر مثبت بهتر، دارو را در زمان های یکسان مصرف کنید و تا پایان دوره تجویز شده آن را استفاده کنید؛ حتی اگر علائم بهبودی را در مدت کوتاهی تجربه کردید. عدم پایان دوره زمانی ممکن است باعث رشد باکتری های مقاوم شده و بازگشت عفونت شود. در صورت ادامه علائم یا بدتر شدن وضعیت، حتماً با پزشک یا داروساز مشورت کنید.
عوارض جانبی داروی پنی سیلین
در ادامه برخی از عوارض جانبی آمپول پنی سیلین را بررسی می کنیم. چنانچه اگر علائمی پس از تزریق مشاهده کردید حتما با پزشک یا داروساز مشورت کنید.
- درد، قرمزی و تورم در محل تزریق: پس از تزریق آمپول پنی سیلین، ممکن است در محل تزریق درد، قرمزی و تورم ایجاد شود. اگر این علائم به مدت طولانی ادامه داشته یا بدتر شد، به پزشک خود اطلاع دهید.
- عوارض جانبی جدی: برخی از افراد ممکن است عوارض جانبی جدی تجربه کنند، از جمله:
- درد مفاصل و عضلات
- ضعف عضلانی
- تورم مچ پا یا پاها
- ادرار تیره یا کدر
- خستگی مفرط
- ضربان قلب سریع یا نامنظم
- علائم جدید عفونت مانند گلودرد مقاوم به درمان یا تب
- کبودی یا خونریزی آسان
- علائم مشکلات کلیوی مثل تغییر در مقدار ادرار
- بی حسی یا گزگز در بازوها یا پاها
- تشنج یا حرکات کنترل نشده
- گیجی
- واکنش Jarisch-Herxheimer: اگر داروی پنی سیلین برای درمان سیفلیس یا عفونت های اسپیروکتال دیگر مانند بیماری لایم استفاده شود، ممکن است شرایطی به نام واکنش Jarisch-Herxheimer ایجاد شود. این وضعیت ممکن است در 1 تا 2 ساعت پس از دریافت دارو رخ دهد و تا 24 ساعت طول بکشد. علائم این واکنش ممکن است شامل تب، لرز، درد عضلانی، بدتر شدن زخم های پوستی، ضربان قلب سریع، تنفس سریع، سرگیجه و گرگرفتگی باشد. در صورت تجربه این علائم، فوراً به پزشک خود اطلاع دهید.
- بارز شدن عفونت: در برخی موارد، پنی سیلین ممکن است باعث بارز شدن عفونت قارچی جدید در واژن شود. اگر لکه های سفید در دهان یا تغییر در ترشحات واژن یا علائم دیگری از این قبیل مشاهده کردید، با پزشک خود تماس بگیرید.
- واکنش های آلرژیک جدی: واکنش های آلرژیک جدی به پنی سیلین نادر هستند، اما اگر علائمی مانند بثورات پوستی، خارش، تورم (به ویژه در صورت، زبان، گلو)، سرگیجه شدید یا مشکلات تنفسی را تجربه کردید، فوراً به پزشک مراجعه کنید.
پس از مصرف داروی پنی سیلین وی یا خوراکی ممکن است عوارض جانبی دیگری را تجربه کنید؛ برخی از این عوارض را در زیر بررسی می کنیم. اگر این علائم یا علائم دیگر پس از مصرف رخ داد، حتما با پزشک یا داروساز مشورت کنید.
- ناراحتی معده و تهوع
- استفراغ
- اسهال
- زخم های دهان
- زبان سیاه و مودار
تداخل داوریی پنی سیلین با دیگر داروها
| نوع دارو | نوع تداخل دارویی با پنی سیلین |
| رقیق‌کننده خون (وارفارین و غیره) | افزایش خطر خونریزی |
| متوترکسات | افزایش خطر عوارض جانبی |
| NSAIDs (آسپرین، ایندومتاسین و غیره) | افزایش خطر عوارض معده و کلیه |
| تتراسایکلین ها | ممکن است تداخل داشته باشد، تجویز توسط پزشک لازم است |
| آسپرین با دوز پایین | دوز مناسب باید توسط پزشک تعیین شود |
| آزمایشات آزمایشگاهی | ممکن است نتایج آزمایش نادرست را ایجاد کند |
یکی از تداخلات معروف پنی سلین با داروها، تداخل با “رقیق‌کننده های خون” مانند وارفارین است. داروی پنی سیلین ممکن است خطر خونریزی را افزایش دهد. همچنین متوترکسات و NSAIDs (مانند آسپرین و ایندومتاسین) نیز ممکن است باعث افزایش خطر عوارض جانبی مانند ترشح معده یا تخریب کلیه شوند.
تتراسایکلین ها نیز ممکن است با پنی سلین تداخل داشته باشند. اگر پزشک تتراسایکلین ها را به دلیل دلایل خاصی مثل پیشگیری از حمله قلبی تجویز کرده باشد، لازم است که دقیقاً به دستورات او پیروی کنید.
آسپرین با دوز پایین معمولاً برای پیشگیری از حمله قلبی یا سکته قلبی تجویز می شود. اگر با پنی سیلین ترکیب شود، پزشک شما باید دقیقاً دوز مناسب را تعیین کند تا هر دو دارو به طور ایمن و موثر مصرف شوند.
نکته مهم دیگر این است که داروی پنی سلین ممکن است با برخی آزمایشات آزمایشگاهی تداخل داشته باشد و باعث نتایج آزمایش نادرست شود. بنابراین حتماً به پرسنل آزمایشگاه و همچنین به پزشکانتان اطلاع دهید که شما از پنی سلین استفاده می کنید تا نتایج آزمایشات دقیق و قابل اعتماد باشند.
توصیه های قبل از مصرف داروی پنی سیلین
قبل از مصرف این دارو حتما به توصیه های زیر را بخوانید و رعایت کنید:
اطلاع رسانی به پزشک یا داروساز: اگر به هر نوع حساسیت یا آلرژی نسبت به پنی سیلین یا سفالوسپورین دارید، حتماً به پزشک یا داروساز خود اطلاع دهید. این اطلاعات حیاتی هستند تا از استفاده نادرست دارو جلوگیری شود.
بررسی مواد غیر فعال: ممکن است داروی پنی سیلین حاوی مواد غیر فعال مثل دکستروز (ذرت) باشد که برای برخی افراد مشکلات آلرژیکی ایجاد می کند. قبل از مصرف، با داروساز خود در مورد مواد موجود در دارو مشورت کنید.
سابقه پزشکی: به پزشک در مورد سابقه پزشکی خود اطلاع دهید، به ویژه اگر دچار آسم، بیماری کلیوی یا سایر مشکلات بهداشتی مهمی هستید. این اطلاعات به پزشک کمک می کند تا داروی مناسب را برای شما انتخاب کند.
تأثیر بر واکسین ها: استفاده از داروی پنی سیلین ممکن است باعث شود واکسن های باکتریایی زنده مثل واکسن تیفوئید به خوبی عمل نکنند. قبل از انجام هر گونه ایمن سازی یا واکسیناسیون، به متخصص مراقبت های بهداشتی خود اطلاع دهید که از پنی سیلین استفاده می کنید.
مصرف نمک و پتاسیم: برخی از محصولات پنی سیلین حاوی سدیم و پتاسیم هستند. اگر رژیم غذایی شما محدود به نمک است یا مشکلاتی دارید که ممکن است با افزایش مصرف نمک بدتر شود (مثل نارسایی احتقانی قلب)، با پزشک یا داروساز خود مشورت کنید.
در دوران بارداری و شیردهی: در دوران بارداری، پنی سیلین فقط در صورت لزوم باید مصرف شود و باید مزایا و معایب آن با پزشک مورد بررسی قرار گیرد. اگر در دوران شیردهی هستید، قبل از مصرف دارو با پزشک خود مشورت کنید.
جمع بندی
در این مقاله از سری مقالات دکتر کاغذی به داروی پنی سیلین پرداختیم و تمام نکات لازم این دارو را از صفر تا صد بررسی کردیم. این دارو برای درمان و پیشگیری از عفونت های مختلف باکترایی مورد استفاده قرار می گیرد. پنی سیلین می تواند به صورت خوراکی (پنی سیلین وی) و آمپول (جی) تجویز شود. اکثر افرادی که از پنی سیلین استفاده می کنند عوارضی را تجربه نمی کنند. اما برخی افراد ممکن است پس از مصرف دچار عوارض جانبی شود. برای مصرف درست این دارو و بررسی تداخلات با دیگر داروها با پزشک یا داروساز مشورت کنید.
با دریافت مشاوره رایگان دکتر کاغذی می توانید از تمام مزایای مشاوره آنلاین بهره مند شوید. با توجه به توضیحاتی که تا الان مطالعه کرده اید، می توانید همین الان نوبت مشاوره خود را رزرو کنید:
