پاسخ کوتاه و مستقیم به این سؤال که «برای رفع جوش‌های صورت چه باید کرد؟» این است: باید همزمان از سه مسیر پیش بروید؛ مراقبت صحیح از پوست، اصلاح سبک زندگی و در صورت نیاز استفاده از درمان‌های دارویی. ترکیب این سه روش بهترین نتیجه را می‌دهد و هم به کاهش جوش‌های فعلی کمک می‌کند و هم از بروز جوش‌های جدید پیشگیری می‌کند. در ادامه این مقاله در وبلاگ علمی دکتر کاغذی به‌طور جامع بررسی می‌کنیم که چرا جوش‌ها به وجود می‌آیند و چه اقداماتی علمی و کاربردی برای درمان و پیشگیری از آن‌ها لازم است.
مطالب این مقاله
شناخت علت جوش‌ها (اولین قدم برای رفع جوش‌های صورت)
برای شروع درمان باید بدانیم جوش صورت نشانه چیست و چرا جوش میزنیم. جوش‌ها زمانی به وجود می‌آیند که منافذ پوست توسط چربی اضافی، سلول‌های مرده و گاهی باکتری‌ها مسدود شوند. عوامل مختلفی باعث این اتفاق میشود:
- تغییرات هورمونی: در نوجوانی، دوران قاعدگی یا استرس باعث افزایش ترشح سبوم میشود.
- رژیم غذایی نامناسب: مصرف زیاد قند، لبنیات پرچرب یا فست‌فودها ارتباط مستقیمی با تشدید جوش‌ها دارد.
- عدم رعایت بهداشت پوست: شستن ناکافی یا شستن بیش از حد صورت می‌تواند تعادل پوست را به هم بزند.
- مصرف داروها یا لوازم آرایشی کومدوژنیک: برخی کرم‌ها یا داروها منافذ پوست را می‌بندند.
شناخت علت کمک می‌کند تا راه‌حل متناسب انتخاب شود.
پاکسازی اصولی پوست
پس از شناخت علت جوش‌ها، پاکسازی اصولی، اولین و مهم‌ترین قدم برای رفع جوش‌های صورت است. هدف از پاکسازی این نیست که پوست را بیش از حد خشک کنیم، بلکه باید تعادل بین چربی و رطوبت پوست حفظ شود تا غدد سباسه تحریک نشوند. مراحل پاکسازی را می‌توان به سه بخش تقسیم کرد:
۱) شست‌وشوی صحیح صورت
تعداد دفعات: دو بار در روز کافی است؛ یک بار صبح و یک بار شب قبل از خواب. اگر ورزش کرده‌اید یا زیاد عرق کرده‌اید، یک شست‌وشوی اضافه اشکالی ندارد.
انتخاب شوینده: برای پوست چرب و جوش‌دار، شوینده ژلی یا فوم حاوی سالیسیلیک اسید، روی یا Tea Tree مناسب است. همچنین از صابون‌های قلیایی قوی استفاده نکنید زیرا PH پوست را به هم می‌زنند.
روش شست‌وشو:
- ابتدا با آب ولرم صورت را خیس کنید.
- مقدار کمی شوینده کف دست بزنید و به‌آرامی ۳۰ تا ۴۵ ثانیه روی پوست ماساژ دهید.
- کاملاً با آب ولرم آبکشی کنید (آب خیلی داغ باعث خشکی و التهاب میشود).
- با حوله نرم و تمیز، صورت را به آرامی خشک کنید، نه اینکه محکم بکشید.
۲) پاک کردن آرایش و آلودگی‌ها
- اگر آرایش یا ضدآفتاب سنگین استفاده می‌کنید، فقط شستن با شوینده کافی نیست.
- استفاده از میسلار واتر یا پاک‌کننده دو فازی: قبل از شست‌وشو آرایش را پاک کنید.
- Double Cleansing: به‌خصوص شب‌ها، می‌توانید از پاک‌کننده روغنی (cleansing oil) استفاده کنید و بعد با شوینده فوم‌دار شست‌وشو کنید تا منافذ کاملاً تمیز شوند.
۳) تونینگ و بازگرداندن PH پوست
بعد از شست‌وشو، PH پوست کمی تغییر می‌کند. تونر ملایم بدون الکل کمک می‌کند تا منافذ تمیزتر شده و پوست برای جذب سرم‌ها و کرم‌ها آماده شود. تونرهای حاوی نیاسینامید یا آلوئه‌ورا بهترین انتخاب برای رفع جوش های صورت هستند.
۴) لایه‌برداری منظم اما ملایم
لایه‌برداری کمک می‌کند سلول‌های مرده از سطح پوست برداشته شده و منافذ مسدود نشوند.
- لایه‌برداری فیزیکی: اسکراب‌های ملایم هفته‌ای یک‌بار کافی هستند. از اسکراب‌های دانه‌درشت که پوست را خراش می‌دهند استفاده نکنید.
- لایه‌برداری شیمیایی: سرم یا تونرهای حاوی AHA (مثل گلیکولیک اسید) و BHA (مثل سالیسیلیک اسید) مناسب‌اند. این مواد با حل کردن چربی اضافه در منافذ، جوش‌های سرسیاه را کم می‌کنند.
روتین مراقبت برای رفع جوش صورت
داشتن یک روتین منظم پوستی، مهم‌ترین عامل در کنترل جوش‌ها و پیشگیری از برگشت آن‌هاست. این روتین باید ساده ولی مداوم باشد و شامل محصولات مناسب پوست جوش‌دار شود. ترتیب مراحل نیز برای رفع جوش‌های صورت اهمیت دارد تا جذب مواد فعال به بهترین شکل انجام شود.
۱) صبح‌ها: روتین روزانه
روتین صبح باید پوست را برای مواجهه با آلودگی، آفتاب و فعالیت روزانه آماده کند.
مراحل:
- شست‌وشوی ملایم: با شوینده‌ای که شب قبل استفاده کرده‌اید، صورت را تمیز کنید.
- تونر ملایم: تونر کمک می‌کند منافذ جمع‌تر شده و پوست برای مراحل بعد آماده شود.
- سرم درمانی: سرم‌های حاوی نیاسینامید برای کنترل چربی و کاهش التهاب عالی هستند. اگر پوستتان جوش‌های فعال دارد، سرم حاوی سالیسیلیک اسید انتخاب خوبی است.
- مرطوب‌کننده سبک: حتی پوست چرب هم نیاز به رطوبت دارد. مرطوب‌کننده ژلی یا فاقد چربی انتخاب کنید تا حس سنگینی ایجاد نکند.
- ضدآفتاب غیرکومدوژنیک: این مرحله ضروری است. ضدآفتاب با SPF ۳۰ یا بالاتر استفاده کنید تا از التهاب و لک ناشی از جوش جلوگیری شود.
۲) شب‌ها: روتین بازسازی پوست
شب‌ها زمان ترمیم پوست است. این روتین باید کمی درمانی‌تر باشد.
مراحل:
- پاک کردن آرایش و آلودگی‌ها: اگر آرایش یا ضدآفتاب داشتید، حتماً Double Cleansing انجام دهید
- شست‌وشو با شوینده: مثل صبح.
- تونر متعادل‌کننده: برای آماده‌سازی پوست.
- درمان موضعی جوش‌ها: ژل بنزوئیل پروکساید یا کلیندامایسین را روی جوش‌های فعال بزنید. اگر پزشک رتینوئید تجویز کرده، از آن طبق دستور استفاده کنید (شب‌ها قبل از مرطوب‌کننده).
- مرطوب‌کننده: برای جلوگیری از خشکی و تحریک پوست، حتماً بعد از درمان‌های موضعی مرطوب‌کننده بزنید.
- سرم ترمیم‌کننده (اختیاری): سرم‌های حاوی پپتید یا آلوئه‌ورا می‌توانند قرمزی و التهاب را کاهش دهند.
۳) مراقبت هفتگی
علاوه بر روتین روزانه، مراقبت‌های هفتگی نیز به بهبود وضعیت پوست کمک می‌کنند:
- ماسک خاک رس: هفته‌ای ۱ تا ۲ بار برای جذب چربی اضافه و تمیز کردن منافذ.
- لایه‌برداری شیمیایی ملایم: هفته‌ای یک بار برای جلوگیری از انسداد منافذ.
- ماسک آبرسان: بعد از لایه‌برداری استفاده شود تا پوست رطوبت کافی بگیرد.
اصلاح سبک زندگی برای رفع جوش‌های صورت
عوامل داخلی نقش مهمی در سلامت پوست و رفع جوش‌های صورت دارند.
- تغذیه سالم: مصرف میوه‌ها، سبزیجات، غلات کامل و آب کافی باعث کاهش التهاب میشود. قندهای ساده و لبنیات پرچرب را کمتر مصرف کنید.
- خواب کافی: کم‌خوابی باعث افزایش هورمون استرس و در نتیجه تشدید جوش‌ها میشود.
- مدیریت استرس: مدیتیشن، ورزش و تنفس عمیق سطح کورتیزول را کاهش می‌دهد.
- عدم دستکاری جوش‌ها: فشار دادن جوش باعث گسترش التهاب و ایجاد اسکار میشود.
درمان‌های دارویی برای رفع جوش‌های صورت
وقتی جوش شدید، دردناک یا مقاوم به درمان‌های خانگی میشود، برای رفع جوش‌های صورت وقتش است که سراغ درمان‌های دارویی جوش صورت برویم. این درمان‌ها باید حتما زیر نظر پزشک متخصص پوست انجام شود تا هم موثر باشند و هم عوارض جانبی کنترل شود. درمان‌های دارویی را می‌توان به سه دسته تقسیم کرد:
۱) داروهای موضعی
این داروها مستقیما روی پوست استفاده می‌شوند و معمولا اولین خط درمان هستند. انواع داروهای موضعی:
- رتینوئیدها (مانند ترتینوئین و آداپالن):
عملکرد: باز کردن منافذ، کاهش کومدون‌ها (جوش‌های سرسیاه و سرسفید)، کمک به ترمیم پوست.
نکته: در هفته‌های اول ممکن است پوست کمی قرمز و خشک شود. استفاده تدریجی (۲-۳ شب در هفته) توصیه میشود.
- بنزوئیل پروکساید:
عملکرد: از بین بردن باکتری‌های مولد آکنه (Cutibacterium acnes) و کاهش التهاب.
نکته: بهتر است فقط روی نواحی درگیر یا جوش‌های فعال استفاده شود تا از خشکی بیش از حد جلوگیری شود.
- آنتی‌بیوتیک‌های موضعی (کلیندامایسین، اریترومایسین):
عملکرد: کاهش التهاب و کنترل باکتری‌ها.
نکته: معمولاً همراه با بنزوئیل پروکساید تجویز می‌شوند تا مقاومت باکتریایی ایجاد نشود.
۲) داروهای خوراکی
برای موارد متوسط تا شدید که جوش‌ها گسترده یا چرکی هستند، داروهای خوراکی تجویز می‌شوند. انواع داروهای خوراکی:
- آنتی‌بیوتیک‌ها (مانند داکسی‌سیکلین، مینوسیکلین):
عملکرد: کاهش التهاب و از بین بردن باکتری‌های آکنه.
مدت درمان: معمولاً ۳ تا ۶ ماه.
نکته: باید همراه با ضدآفتاب استفاده شود چون حساسیت به نور ایجاد می‌کنند.
- قرص‌های هورمونی (ضدبارداری‌های ترکیبی):
مخصوص خانم‌هایی که جوش‌های هورمونی دارند (مثلاً تشدید جوش‌ها قبل از قاعدگی).
عملکرد: تنظیم هورمون‌ها و کاهش تولید سبوم.
- اسپیرونولاکتون:
عملکرد: مهار اثر آندروژن‌ها روی غدد چربی و کاهش چربی پوست.
خصوص خانم‌ها و برای جوش‌های هورمونی مقاوم استفاده میشود.
- ایزوترتینوئین (راکوتان):
قوی‌ترین درمان برای آکنه‌های شدید و کیستیک.
عملکرد: کاهش دائمی فعالیت غدد سباسه.
نکته: نیاز به آزمایش‌های منظم خون دارد و حتماً باید زیر نظر پزشک باشد چون عوارض مهمی مثل خشکی شدید پوست و لب، افزایش آنزیم‌های کبدی و ممنوعیت بارداری دارد.
نکات پیشگیری برای رفع جوش‌های صورت
حتی پس از درمان موفق، احتمال بازگشت جوش وجود دارد. برای جلوگیری از آن:
- به روتین پوستی خود ادامه دهید.
- روبالشی و حوله را مرتب عوض کنید.
- از محصولات آرایشی سبک و غیرکومدوژنیک استفاده کنید.
- از تماس مداوم دست با صورت خودداری کنید.
سخن آخر
برای رفع جوش‌های صورت باید نگاه جامع داشت: شست‌وشوی ملایم و مداوم، استفاده از محصولات ضدجوش، تغذیه سالم، خواب کافی و در صورت نیاز درمان دارویی. ترکیب این روش‌ها نه‌تنها جوش‌های فعلی را از بین می‌برد بلکه از بازگشت آن‌ها هم جلوگیری می‌کند. رعایت نظم و صبر در درمان بسیار مهم است؛ زیرا درمان جوش فرآیندی زمان‌بر است و نتیجه در طول چند هفته یا ماه دیده میشود.
