حساسیت پوستی یک واکنش غیرطبیعی و اغلب ناخوشایند پوست نسبت به عوامل محیطی، محصولات مراقبت از پوست یا عوامل درونی بدن است. این واکنش میتواند در قالب قرمزی، خارش، تورم، تاول یا حتی بدون خارش بروز کند. به عبارت دیگر، حساسیت پوست زمانی اتفاق می‌افتد که پوست شما نسبت به محرکی که معمولاً بی‌ضرر است، واکنش شدید نشان می‌دهد. این محرک میتواند هر چیزی باشد. برای اینکه بتوانید حساسیت پوست را تشخیص و سپس درمان کنید، در ادامه این مقاله همراه ما باشید.
مطالب این مقاله
انواع حساسیت پوستی و علائم آن
حساسیت پوستی میتواند به اشکال مختلف ظاهر شود. از جمله:
- حساسیت پوستی با خارش: این حالت رایج‌ترین نوع است که پوست شما دچار خارش شدید و احساس ناراحتی می‌شود.
- حساسیت پوستی بدون خارش: در برخی افراد، حساسیت پوست بدون خارش است و بیشتر با قرمزی یا تورم همراه است.
- حساسیت پوستی شبیه تاول: گاهی حساسیت شدید باعث می‌شود پوست تاول‌دار شود که این حالت نیاز به درمان جدی دارد.
- حساسیت پوستی کهیر: بروز برآمدگی‌های قرمز و متورم که معمولاً همراه با خارش شدید است.
همچنین حساسیت ممکن است در نواحی مختلف بدن دیده شود مثل:
- حساسیت پوستی دست: که معمولاً به دلیل تماس با مواد شوینده، ژیلت یا مواد شیمیایی رخ می‌دهد.
- حساسیت پوست صورت: یکی از شایع‌ترین نواحی حساس که به دلیل استفاده از محصولات آرایشی یا قرار گرفتن در معرض آفتاب دچار التهاب می‌شود.
علل حساسیت پوستی
حساسیت پوست میتواند دلایل متعددی داشته باشد که شناخت آنها به شما کمک می‌کند از بروز مشکلات جلوگیری کنید. برخی از علل رایج عبارت‌اند از:
- حساسیت پوست به مواد شوینده: تماس مکرر با مواد شوینده قوی یا معطر باعث خشکی و التهاب پوست می‌شود.
- حساسیت پوست به ژیلت: تیغ زدن مکرر پوست را تحریک می‌کند و ممکن است باعث التهاب، قرمزی و سوزش شود.
- حساسیت پوستی به مواد مخدر: برخی داروها واکنش‌های پوستی ایجاد می‌کنند که در این صورت باید تحت نظر پزشک کنترل شود.
- حساسیت پوست به گوجه فرنگی: مصرف یا تماس پوست با گوجه فرنگی در برخی افراد میتواند باعث واکنش‌های آلرژیک و حساسیت پوستی شود.
- حساسیت پوست به نور خورشید و آفتاب: اشعه ماورای بنفش خورشید برای برخی پوست‌ها تحریک کننده است و باعث قرمزی و التهاب می‌شود.
- عوامل محیطی مثل گرما، سرما، باد، تغییرات فصل به خصوص در حساسیت پوستی فصل بهار.
- محصولات آرایشی نامناسب یا دارای مواد شیمیایی.
- بیماری‌های زمینه‌ای پوستی مانند اگزما، پسوریازیس یا درماتیت تماسی.
چگونه حساسیت پوستی را تشخیص دهیم؟
تشخیص حساسیت پوستی معمولاً با بررسی علائم ظاهری انجام می‌شود. اگر شما دچار خارش، قرمزی، تورم، تاول یا خشکی پوست شده‌اید و این علائم پس از استفاده از محصول خاص یا قرار گرفتن در معرض عامل مشخصی ظاهر شده‌اند، احتمالاً حساسیت پوستی دارید.
اگر علائم شدید باشد یا با درمان‌های خانگی بهتر نشود، حتماً باید به پزشک یا متخصص پوست مراجعه کنید. پزشک ممکن است برای تشخیص دقیق‌تر، تست حساسیت یا بیوپسی پوست انجام دهد.
راه‌های پیشگیری و درمان حساسیت پوستی
اگر دچار حساسیت پوستی هستید، نگران نباشید؛ راهکارهای زیادی برای کنترل و درمان آن وجود دارد، از جمله بهترین راه های درمان حساسیت پوست شامل:
1. شناسایی و اجتناب از محرک‌ها
شناسایی محرک‌های حساسیت پوستی مهم‌ترین قدم برای پیشگیری و درمان است. این محرک‌ها میتواند مواد شوینده، عطرها، مواد آرایشی، برخی پارچه‌ها، یا حتی مواد غذایی باشد. برای شناسایی محرک‌ها از روش زیر استفاده کنید:
- ثبت علائم: هر زمان که علائم حساسیت ظاهر شد، دقیقا یادداشت کنید چه محصول یا شرایطی پیش از آن اتفاق افتاده است.
- تست حذف: محصولات و مواردی را که احتمال می‌دهید محرک هستند به مدت چند هفته کنار بگذارید و سپس دوباره آنها را به تدریج وارد روتین خود کنید تا واکنش پوست را مشاهده کنید.
- مشورت با پزشک: در مواردی که نمی‌توانید محرک را پیدا کنید، تست‌های آلرژی پوست میتواند کمک‌کننده باشد.
محرک‌های رایج: برای مثال، اگر به حساسیت پوست دست دچار هستید، شوینده‌ها، صابون‌ها و حتی تماس با آب زیاد میتواند محرک باشد. یا در حساسیت پوست به ژیلت، استفاده از تیغ زدن مکرر یا تیغ‌های نامرغوب پوست را تحریک می‌کند.
۲. استفاده از محصولات ملایم
پوست حساس نسبت به مواد شیمیایی قوی و عطرها واکنش نشان می‌دهد، بنابراین استفاده از محصولات ملایم برای شستشو و مراقبت از پوست ضروری است.
- پاک‌کننده‌ها و صابون‌ها: به جای صابون‌های قوی و معطر از پاک‌کننده‌های بدون صابون (Syndet) و فاقد عطر استفاده کنید که pH مناسبی دارند و پوست را خشک نمی‌کنند.
- لوسیون‌ها و کرم‌ها: کرم‌ها و مرطوب‌کننده‌هایی را انتخاب کنید که فاقد مواد افزودنی، پارابن، الکل و عطر باشند.
- آرایش: اگر دچار حساسیت پوست صورت هستید، از لوازم آرایشی مخصوص پوست حساس استفاده کنید و پس از هر بار استفاده حتماً آرایش را پاک کنید.
آزمون حساسیت: قبل از استفاده از هر محصول جدید، آن را روی قسمت کوچکی از پوست (مثلاً پشت گوش یا داخل بازو) تست کنید تا از عدم واکنش اطمینان حاصل کنید.
۳. مرطوب کردن مرتب پوست
مرطوب نگه داشتن پوست یکی از اصلی‌ترین روش‌ها برای کاهش حساسیت و التهاب است. برای این کار روش های زیر را دنبال کنید:
- انتخاب مرطوب‌کننده مناسب: مرطوب‌کننده‌هایی با ترکیبات التیام‌بخش مانند سرامیدها، گلیسیرین یا آلوئه‌ورا برای پوست حساس بسیار مناسب‌اند.
- زمان استفاده: بعد از شستشوی پوست، زمانی که پوست هنوز کمی مرطوب است، مرطوب‌کننده را بمالید تا رطوبت در پوست حفظ شود.
- مرطوب‌کننده‌های بدون عطر: عطر موجود در مرطوب‌کننده‌ها میتواند پوست حساس را تحریک کند، پس بهتر است از محصولاتی که مخصوص پوست حساس طراحی شده‌اند استفاده کنید.
- مرطوب کردن دست‌ها: برای کسانی که حساسیت پوستی دست دارند، استفاده مرتب از کرم‌های مرطوب‌کننده مخصوص دست به ویژه پس از شستشو و پیش از خواب بسیار کمک‌کننده است.
۴. محافظت از پوست در برابر نور خورشید
برای کسانی که دچار حساسیت پوست به آفتاب یا حساسیت پوست به نور خورشید هستند، محافظت از پوست در برابر اشعه UV بسیار مهم است. بهترین راه برای برای محافظت از پوست در برابر خورشید استفاده از کرم ضد آفتاب است. هنگام انتخاب کرم ضد آفتاب توجه داشته باشید که ضد آفتابی که انتخاب می‌کنید SPF حداقل 30 و ضد UVA و UVB باشد. ترجیحاً کرم‌های مخصوص پوست حساس که فاقد عطر و مواد تحریک‌کننده هستند را انتخاب کنید. همچنین سعی کنید در معرض آفتاب مستقیم قرار نگیرید.
۵. مراقبت ویژه از پوست صورت و دست‌ها
صورت و دست‌ها به دلیل تماس مکرر با عوامل محیطی و مواد شوینده، بیشترین احتمال حساسیت را دارند. برای محافظت از پوست صورت و دست نکات زیر را رعایت کنید:
- استفاده از دستکش برای حساسیت پوست دست: برای کاهش حساسیت دست‌ها، هنگام شستن ظروف یا استفاده از مواد شوینده، حتماً از دستکش استفاده کنید. دستکش‌های لاتکس یا نیتریل برای محافظت بهتر توصیه می‌شوند.
- شستشوی ملایم: از آب ولرم و صابون‌های ملایم برای شستن دست‌ها و صورت استفاده کنید تا از خشکی بیش از حد جلوگیری شود.
- عدم استفاده از تیغ زدن مکرر: اگر دچار حساسیت پوست به ژیلت هستید، سعی کنید دفعات تیغ زدن را کاهش دهید یا از ژیلت‌های مخصوص پوست حساس استفاده کنید.
- مرطوب کردن بعد از شستشو: پس از شستن دست‌ها و صورت حتماً مرطوب‌کننده بزنید.
۶. درمان‌های پزشکی
اگر پس از رعایت نکات بالا حساسیت پوست شما بهبود پیدا نکرد یا حساسیت پوستی شما شدید بود بهتر است به پزشک متخصص مراجعه کنید. پزشک معمولا برای درمان داروها و روش‌های زیر را امتحان می‌کند:
- کرم‌های کورتیکواستروئید: این کرم‌ها التهاب و خارش را کاهش می‌دهند اما باید تحت نظر پزشک استفاده شوند؛ استفاده طولانی مدت ممکن است باعث نازکی پوست شود.
- آنتی‌هیستامین‌ها: این داروها به کاهش خارش و علائم آلرژیک کمک می‌کنند و ممکن است به صورت خوراکی یا موضعی تجویز شوند.
- تنظیم‌کننده‌های ایمنی: داروهای موضعی مانند تاکرولیموس یا پیمکرولیموس که التهاب را بدون عوارض کورتیکواستروئید کاهش می‌دهند.
- نوردرمانی: در برخی موارد، نوردرمانی میتواند برای کاهش علائم حساسیت‌های پوستی تجویز شود.
- درمان علت زمینه‌ای: اگر حساسیت پوستی ناشی از بیماری زمینه‌ای مانند درماتیت آتوپیک یا اگزما باشد، درمان بیماری اصلی اهمیت زیادی دارد.
- پرهیز از داروهای حساسیت‌زا: در صورت حساسیت پوستی به دارو یا حساسیت پوستی به مواد مخدر، پزشک داروی جایگزین تجویز می‌کند.
حساسیت پوستی در موقعیت‌های خاص
- حساسیت پوستی فصل بهار: در این فصل، گرده‌های گیاهان و تغییرات آب و هوایی باعث تشدید حساسیت می‌شوند. توصیه می‌شود از تماس مستقیم با گرده‌ها جلوگیری کنید و در روزهای بادخیز از ماسک یا پوشش‌های محافظ استفاده نمایید.
- حساسیت پوستی شبیه تاول: این نوع حساسیت ممکن است نشانه واکنش شدید پوستی باشد که نیاز به مراقبت تخصصی دارد.
- حساسیت پوستی به مواد مخدر: اگر پس از مصرف دارویی دچار علائم حساسیت شدید، حتماً پزشک خود را در جریان بگذارید.
نکات پایانی
حساسیت پوستی مشکلی رایج است اما با آگاهی و مراقبت میتوان آن را کنترل کرد. بهتر است همیشه به پوست خود توجه کنید و در صورت مشاهده هرگونه تغییر غیرطبیعی، سریعاً اقدام نمایید. اگر در حساسیت پوست صورت یا حساسیت پوست دست مشکل دارید، از محصولاتی استفاده کنید که مخصوص پوست حساس طراحی شده‌اند و در صورت تداوم علائم، حتماً به پزشک مراجعه کنید.
منبع: my.clevelandclinic.org
